Su Ayak İzi Nedir?
Su kullanımı, suyun çekildiği kaynaklara ve kirletilen suya göre 3’e ayrılıyor: yeşil su, mavi su ve gri su
Bir bireyin, toplumun veya iş kolunun su ayak izi; bireyin veya toplumun tükettiği malların ve hizmetlerin üretimi için kullanılan veya üreticinin mal ve hizmet üretimi için kullandığı toplam temiz su kaynaklarının miktarıdır. Su Ayak İzi, birim zamanda harcanan (buharlaşma dâhil) ve/veya kirletilen su miktarı ile ölçülmektedir. (Water Footprint Network, 2012)
Yeşil Su Ayak İzi;
Bir malın üretiminde kullanılan toplam yağmur suyudur. Ancak, yeşil su ayak izinde sözü edilen yağmur suyu kaybolmaz ya da yeraltı sularına karışmaz; toprakta ya da bir süre için toprak üstünde saklanır. Yağış miktarı, yeşil su arzını ve talebini etkilediği için, bir bölgenin yeşil su gereksinimi değerlendirilirken iklim değişikliği ve değişkenliği göz önünde bulundurulmalıdır.
Mavi Su Ayak İzi;
Bir malı üretmek için ihtiyaç duyulan yüzey ve yeraltı tatlı su kaynaklarının toplam hacmi için kullanılır ve geleneksel olarak tatlı su denildiğinde akla gelen su kaynaklarıdır.
Gri Su Ayak İzi;
Bir ürün üretilirken kirlenen suyu arındırmak için harcanan su miktarıdır.
Dünyanın yaklaşık %74’ü su ile kaplı olmasına rağmen tatlı su oranı bu miktarın sadece %2.5 kadardır. Bu tatlı suyun sadece %1,2’si yeryüzünde bulunuyor ve bununda sadece %21’i kullanılabiliyor. Yani aslında dünyadaki suyun sadece %0,0063’ünü kullanıyoruz.
Peki nasıl tüketiyoruz?
Suyu iki şekilde tüketiyoruz doğrudan ve dolaylı olarak; doğrudan tükettiğimiz su, musluktan direkt kullanılan suyu ifade eder. Dolaylı olarak tükettiğimiz su ise, tükettiğimiz ürünler, mal ve hizmet üretmek için kullanılan suyu ifade etmektedir.
Türkiye’de içme ve kullanma amacıyla günlük kişi başına düşen su miktarı 216 litredir (TÜİK). Su ayak izi yaklaşımı çerçevesinde sanal su dikkate alındığında Türkiye’de bir kişinin günlük doğrudan ve dolaylı su tüketiminin 5.416 litre olduğu görülmektedir. Bu da, doğrudan tüketimin yanı sıra dolaylı olarak mal ve hizmetler aracılığıyla tüketilen su miktarını ifade eder. 216 lt 5.416 lt WWF 2014 raporuna göre Türkiye’nin su ayak izi hesaplamaları, ülkedeki üretimin ve tüketimin %80’inin iç su kaynaklarına dayandığını ortaya koymaktadır.
Türkiye’de üretimden kaynaklanan su ayak izinin %64’ü yeşil su ayak izidir; mavi su ayak izi %19 ve gri su ayak izi %17’dir.
Türkiye’nin toplam su ayak izinin %89’unu tarım sektörü oluşturur. Tarımın su ayak izinin ise %92’si bitkisel üretimden, %8’i otlatmadan kaynaklanır. Bitkisel üretimin su ayak izine bakıldığında, en büyük payın %38 ile tahıllara ait olduğu görülmektedir. Tahılları, %31 ile yem bitkileri izler. Endüstri meyveler %13, yağ bitkileri %5, sebzeler ve baklagiller %2’sini oluşturur.
Tarımın su ayak izi değerlendirilirken mavi ve yeşil su ayak izleri ön plandadır. Evsel ve endüstriyel su ayak izinde ise durum değişir, gri su ayak izine odaklanılır. Türkiye’de, evsel ve endüstriyel su ayak izlerinde gri su ayak izi, sırasıyla %87 ve %92 gibi büyük oranlara sahiptir. Sanayi sektörü üretimde kullandığı suyun %34.7’sini tatlı su varlığından sağlar. Bu suyun %17.1’ini kuyulardan, %5.7’sini şebekelerden, %4.8’ini barajlardan, %3.6’sını kaynaklardan, % 3.5’ini akarsulardan sağlıyor.
Ben ne yapabilirim?
Gün geçtikçe ısınan dünyamızda bireysel olarak benim faktörüm ne olabilir ki dememeliyiz. Bilinçli tüketiciler olarak önce kendimizle anlaşmalı her bir damlanın kıymetini bilmeliyiz. Unutmayalım ki tarımda ve endüstriyel sektör insan oğlunun talebini karşılıyor. Biz bilinçli olursak, herkes bilinçli olmak zorunda kalacak. İşe daha az tüketerek ve bilinçli tüketici olarak başlayabiliriz. Yapabileceklerimizden birkaçı;
• Bireyler, küçük değişikliklerle büyük farklar yaratmak için daha iyi yaşama alışkanlıklarını benimsemelidir. Örneğin, sürdürülebilir üretim süreçleriyle üretilen sertifikalı ürünleri tercih ederek ve evsel su kullanımında su tasarrufunu bir alışkanlık haline getirerek su ayak izini azaltmada önemli adımlar atabilirler.
• İhtiyacın üstünde tüketimden kaçınmalıdırlar.
• Her atığın çöp olmadığının farkında olmalı ve geri dönüşebilir atıkları uygun şekilde ayrıştırmalıdırlar.
• Enerji ve su tasarrufu sağlayan ürünleri tercih etmelidirler.
• Su kaynakları konusunda çalışan sivil toplum kuruluşlarına destek vererek ortak çabaya katkı sağlamalıdırlar
Bazı ürünlerin su ayak izleri
1 porsiyon kırmızı et (200 gr) 3.100 litre
1 porsiyon beyaz et (200 gr) 780 litre
1 dilim ekmek 40 litre
1 bardak kahve (karton bardakta) 208 litre
1 bardak çay 30 litre
1 bardak süt (Bu miktar süt tozunda beş kat daha fazladır.) 200 litre
1 porsiyon pilav 150 litre
1 paket patates cipsi (200 gr) 185 litre
1 hamburger 2400 litre
1 çift deri ayakkabı 8.000 litre
1 pamuklu tişört için (250 gr) 2720 litre
1 jean pantolon için (1 kg) 10.850 litre
1 kilo çikolata 17.196 litre
KAYNAKÇA
GELECEĞİN SUYU | Temasu (sutema.org)
untitled (panda.org)Türkiye Sudaki Ayak İzini Gündemine Aldı | WWF
Türkiye Sudaki Ayak İzini Gündemine Aldı | WWF
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (tuik.gov.tr)